Zdrowe stopy podczas ciąży

W czasie ekscytujących dziewięciu miesięcy, w trakcie których kobieta oczekuje na narodziny dziecka, należy nie tylko wyjątkowo dbać o dietę i zdrowie, ale też odpowiednią uwagę poświecić nogom i stopom.

Stopy a miednica

Zdrowe ludzkie stopy nie są płaskie – u osób dorosłych wyraźnie widoczne jest kopułowate sklepienie. Sklepienie zbudowane jest z łuków, z których najbardziej widocznym jest łuk wewnętrzny, będący konstrukcją podtrzymującą, złożoną z kości klinowatych nalężących do stępu. Wszystko to jest razem powiązane i utrzymywane przez kompleksowy system ścięgien i więzadeł, który swoją budową przypomina most.

Cała stopa, zaczynając od podstawy palucha, a kończąc na tylnym, zewnętrznym kancie pięty, jest skręcona spiralnie, co sprawia, że konstrukcja ta jest wyjątkowo silna, wytrzymała, a przy tym bardzo elastyczna. Zawieszenia wbudowane w stopę chronią kręgosłup i mózg przed wstrząsami powstającymi podczas chodzenia.

W trakcie większych lub nagłych przeciążeń w celu koordynacji ruchu i utrzymania moczu uaktywniane są inne mięśnie poprzeczne ciała, np. mięśnie miednicy czy przepona. Dlatego brak elastyczności stóp zwiększa ryzyko nietrzymania moczu na skutek stresu. Z tego powodu przy problemach występujących w obrębie miednicy należy zwracać szczególną uwagę na prawidłowe ustawienie stóp. 

Ścięgna, mięśnie grzbietowe i podeszwowe oraz przestrzenie śródkostne w stopie przebiegają podobnie jak w miednicy – w różnych warstwach i kierunkach. W ten sposób natura przy użyciu niewielkiej ilości materiału osiągnęła dużą moc udźwigu, a elastyczna konstrukcja reaguje na obciążenia i służy jako resor w trakcie poruszania się. 

Podobnie jak ma to miejsce w miednicy, struktura mięśniowo-ścięgnista stóp również podlega wpływom hormonów ciążowych, co sprawia, że staje się ona bardziej miękka, nasiąka wodą i ugina się. Rozluźnienie oraz wzrost wagi ciała ciężarnej kobiety mogą spowodować opadnięcie stóp w stawach skokowych do tego stopnia, że pomiar długości i szerokości stopy wykazuje rzeczywiste ich powiększenie (dlatego noszone wcześniej buty przestają pasować). 

W ten sposób powstaje zagrożenie, że po ciąży i okresie karmienia piersią nietrenowane wcześniej stopy zachowają tę zmienioną, spłaszczoną formę. Jakie to może mieć konsekwencje, uświadamiają opisane wyżej funkcje sklepienia stopy. Kobiety ciężarne, które regularnie wykonują ćwiczenia aktywujące sklepienia stóp, potrafią odczuwać ich powiązanie z miednicą. Ta bowiem może być silna tylko na tyle, na ile pozwalają jej sprawne stopy. 

Stopy wykonują równie skomplikowane zadania jak miednica, a wiele dolegliwości kolan, bioder, stawów łonowych, krzyżowo-biodrowych, ustawienia miednicy i kręgosłupa ulega poprawie dopiero wtedy, kiedy stopom przywróci się ich fizjologiczne ustawienie, wzmacniając tym ich siłę. Dlatego trening i gimnastyka w okresie ciąży i po niej są tak ważne. Niezwykle istotne jest też noszenie wygodnego obuwia, gdyż wąskie i ciasne buty osłabiają mięśnie podobnie jak klapki. Zdrowe, prawidłowe sklepienie stóp jest uzależnione od aktywności i elastyczności ścięgien i mięśni, które trenowane są podobnie jak miednica w trakcie codziennego ruchu.

Kończyny dolne w czasie ciąży 

Warto sobie uświadomić, że stopy i całe nogi odpoczywają w czasie ciąży bardzo ważną rolę, szczególnie w połączeniu z zadaniami, które przypadły miednicy. Silne nogi i stopy prostują i unoszą ciało – to ich specyficzna, kompleksowa budowa umożliwia przybranie postawy stojącej, a podczas chodzenia pozwala na balansowanie ciężarem ciała. Jakim zmianom ulegają w czasie ciąży oraz jaki wpływ mają te zmiany na organizm przyszłej matki?

Tak jak do cudów zaliczać można samo poczęcie oraz proces wzrastania i dojrzewania płodu, tak i mistrzowskim dziełem natury jest konstrukcja stóp z ich zadziwiającą umiejętnością dostosowania się do wymogów danego okresu życia. Zadaniem stóp jest  utrzymywanie i podtrzymywanie całego ciała wraz z jego ciężarem. Weźmy pod uwagę choćby statykę – stabilizacja całego ciała wymaga pracy stóp i nóg. To właśnie one z miesiąca na miesiąc muszą nosić coraz większy ciężar. W tym czasie utrzymanie prawidłowej postawy ciała może być pomocne w zapobieganiu napięciom i bólom. 

Dlatego w czasie ciąży wzmocnienie poszczególnych grup mięśniowych odgrywa bardzo ważną rolę. Odpowiednie ćwiczenia mogą zapobiec opadnięciu stawu skokowego i spłaszczeniu sklepienia oraz wspomóc utrzymanie prawidłowej postawy. Ogólne rozluźnienie tkanek w czasie ciąży ma wpływ m.in. na naczynia krwionośne, prowadząc do osłabienia wydolności żył kończyn dolnych. W żyłach powstają niewielkie wypukłości, które mogą grozić żylacznością, a nawet trombozą (zapchaniem żyły). Płyn międzytkankowy zbiera się i ulega zatorowaniu, a produkty końcowe przemiany materii nie mogą być odtransportowane i zalegają w najniżej położonej części nóg – w okolicy kostek, powodując ich obrzęki. 

Podwyższone ciśnienie wewnątrz żył wywołuje też często silną bolesność. Ćwiczenia mające na celu odblokowanie przepływu krwi i limfy, jak również rytmiczna gimnastyka mięśni nóg mogą przynieść dużą ulgę. Żylaki są niczym innym, jak lokalnymi wybrzuszeniami żył. Pod wpływem hormonów dochodzi do rozciągnięcia ścian żył i zmiany obiegu krwi. Zastawki żylne, które umożliwiają krwi przepływ do góry wbrew sile ciężkości, nie zamykają się do końca. Ćwiczenia pompy mięśniowej mają za zadanie wspomóc system żylny, aby uniknąć zatorów. 

Stopy kobiety ciężarnej w gabinecie podologicznym

Problemy podologiczne zaczynają się na ogół w trzecim trymestrze, kiedy to waga ciała ciężarnej znacznie się powiększa, a obrzęki należą do codzienności. Kobiety tracą w tym czasie możliwość samodzielnej pielęgnacji stóp i jeśli wcześniej usuwały tarką lub pumeksem naskórek z pięt, teraz mogą cierpieć na bolesne ich pękanie. Wysuszony wcześniej przez częste tarcie naskórek pęka, ponieważ ciężar ciała i objętość stóp się powiększyły. Kobiety ciężarne z powodu obrzęków zaczynają nosić tzw. „wygodne“ obuwie. Są to zwykle klapki, w które łatwo wsunąć stopy, ale to one uderzając o podeszwy stóp przy każdym kroku powodują nasilone rogowacenie i pękanie naskórka.

Innym, częstym problemem w tym okresie jest wrastanie paznokci, spowodowane albo niekompletnym obcięciem paznokcia, albo obrzękiem, podczas którego ostry kąt paznokcia rani nabrzmiałą tkankę miękką. 

Problemy po porodzie

Procesy, jakie zachodzą w stopach podczas ciąży, mogą mieć swoje konsekwencje dopiero po porodzie. Zwiększenie się stóp może prowadzić z jednej strony do deformacji samych stóp (opadania w stawie skokowym, rozchodzenia się kości śródstopia, koślawości wewnętrznej), jak i palców (skrzywienie palucha, palce młotkowate lub krogulcze). Deformacje tego typu prowadzą w rezultacie do powstawania modzeli i odcisków. 

Zmianom deformacyjnym ulegać mogą płytki paznokciowe, szczególnie  paluchów. Zmieniona na skutek rotacji palucha statyka paznokcia może powodować jego wrastanie lub wkręcanie się, a w wałach paznokciowych mogą powstawać bolesne odciski. Paznokcie palców młotkowartch i krogulczych z czasem stają się coraz grubsze, a łożyska pod nimi przerastają tkanką rogowaciejącą i stają się prawdziwym wyzwaniem dla podologa.

Warto zapamiętać, że o stan stóp dbać należy już od pierwszych tygodni ciąży, a szczególną uwagę powinno się im poświęcić najpóźniej w trzecim trymestrze, kiedy to problemy nóg i stóp eskalują w tempie równym przyrostowi wagi ciała ciężarnej kobiety. Należy już na samym początku ciąży zapewnić klientce fachową pomoc fizjoterapeutyczną i podologiczną, aby uniknąć bądź zminimalizować negatywne zmiany stóp związane z ciążą i przeciążeniami z niej wynikającymi. Przygotowanie programu pielęgnacji i profilaktyki stóp dla kobiet w ciąży może być świetnym sposobem na rozwinięcie menu zabiegowego gabinetu, a klientki, o które z należytą dbałością zadbamy podczas ciąży, na pewno chętnie wrócą do nas w przyszłości.