Terapia ciała i duszy

Trądzik pospolity, różowaty, atopowe zapalenie skóry, łuszczyca… Te wyjątkowo traumatyzujące schorzenia znacząco przyczyniają się do obniżenia jakości życia. Ich terapia jest długotrwała, uciążliwa, a bywa nie w pełni skuteczna. I tu jest pole do popisu dla nowego nurtu – psychokosmetologii.

 

Towarzyszące chorobom skóry (trądzik pospolity, różowaty, łuszczyca czy AZS) objawy – uporczywy świąd i nieestetyczne wykwity – znacząco wpływają na codzienne funkcjonowanie oraz jakość życia. Zwłaszcza że ich terapia trwa latami i rzadko kiedy jest w pełni skuteczna. Trudno ukryć objawy, nawet jeśli chorzy zakrywają ciała ubraniem, nosząc nawet w upały długie spodnie i długie rękawy, by kamuflować dermatozy. Do tego osoby te borykają się z różnymi ograniczeniami w codziennym życiu: muszą rezygnować ze spożywania określonych pokarmów, dotyczą ich ograniczenia związane z aktywnością fizyczną, a wstyd i niechęć do zwracania na siebie uwagi wymuszają rezygnację z basenu, sauny czy kąpieli słonecznych na publicznej plaży. 

Nierzadko osoby z widocznymi defektami dermatologicznymi rezygnują także z aktywnego udziału w życiu społecznym, towarzyszą temu niepokój, lęk, zaburzone poczucie własnej wartości, a stąd już tylko krok do depresji i wykluczenia. 

Wspomniane choroby skóry są silnie powiązane z emocjami. Mogą być indukowane poprzez stres, który jeszcze nasila objawy. Powstaje błędne koło – stres wywołuje i nasila chorobę, która z kolei powoduje jeszcze większy stres. 

Dlatego jednym ze wskazań pielęgnacyjnych jest troska o higienę psychiczną i korzystanie z różnych form relaksacji oraz redukcji stresu – sesji oddechowych, jogi, masaży, muzykoterapii czy mindfulness (medytacja uważności). Te holistyczne metody wspierają tradycyjne terapie dermatologiczne.

 

Psychokosmetologia

W tym nurcie organizm pojmowany jest w sposób kompleksowy ze szczególnym uwzględnieniem stresu, zaburzeń psychosomatycznych oraz naturalnych technik wspomagających opóźnienie starzenia się organizmu. Założenia psychokosmetologii nawiązują do definicji zdrowia proponowanej przez Światową Organizację Zdrowia (WHO), zgodnie z którą na zdrowie mają wpływ czynniki z różnych sfer, w tym fizycznej, emocjonalnej, umysłowej i społecznej. 

Jednym z potencjałów terapeutycznych psychokosmetologii jest wsparcie terapii chorób skóry, których objawy nasila stres, poprzez wykorzystanie odpowiednio dobranych metod go redukujących: masaży, elementów jogi, muzykoterapii, akupunktury, aromaterapii oraz medytacji. 

Pacjenci z trądzikiem pospolitym, trądzikiem różowatym, AZS czy łuszczycą mogą liczyć na pomoc ze strony kosmetologów nie tylko poprzez pielęgnację skóry, lecz także otoczenie troską i wsparcie w formie relaksacji. 

Niektóre zmiany skórne stwarzają ograniczenia do wykonania zabiegu relaksacyjnego, co może być spowodowane ich lokalizacją lub nasileniem. Wówczas sięgajmy po techniki mniej inwazyjne, a skuteczne, na przykład akupresurę i medytację uważności.

 

 

 

 

Akupresura

Wywodzi się z filozofii medycyny chińskiej. Istotą leczenia w tej medycynie jest udrożnienie przepływu energii Qi w ustroju, aby przepływała ona w niezakłócony sposób. Aby uzyskać taki efekt, stosuje się różne metody oddziałujące na punkty leżące na przebiegu meridian. Meridiany to szlaki przepływu energii Qi, które przeważnie biegną wzdłuż ciała. Odchodzące od meridian odgałęzienia łączą określone punkty znajdujące się na powierzchni ciała z konkretnymi narządami. Punkty te mają szczególne właściwości, a poprzez ich pobudzenie można terapeutycznie wzmacniać organizm. 

Najczęściej punkty te są znane jako punkty akupunkturowe (PA), punkty chińskie (PCH) lub biologiczne aktywne punkty (BAP). Meridiany dzieli się na 12 głównych, czyli narządowych, i 8 dodatkowych. 

W filozofii medycyny chińskiej obowiązuje zasada yin i yang oraz reguła pięciu elementów, od których zależą budowa człowieka oraz procesy życiowe. Yang i yin to skrajne i przeciwstawne formy energii Qi, które mogą istnieć tylko razem, są ze sobą połączone, tworząc harmonię. Jeśli balans między nimi zostanie zaburzony, wówczas dochodzi do zachwiania równowagi ustroju i jego zdolności do samoregulacji.

Według reguły pięciu elementów wszelkie zjawiska zachodzące we wszechświecie są podporządkowane pięciu elementom, a są to: drzewo, metal, ogień, ziemia i woda. Między nimi zachodzą reakcje określane jako prawa przemiany i istnienia – co odnosi się zarówno do człowieka, jego otoczenia, jak i świata przyrody. Między pięcioma elementami istnieją wzajemne więzi: twórczo-pobudzająca oraz destrukcyjno-hamująca. Pomiędzy tymi elementami przepływa energia Qi. Jeśli jeden z elementów zostanie pobudzony nadmiernie, dochodzi do zaburzenia równowagi. 

 

 

SCHEMAT PRZEDSTAWIAJĄCY REGUŁĘ PIĘCIU ELEMENTÓW

 

 

 

Masaż punktowy polega na stymulowaniu poprzez ucisk punktów aktywnych biologicznie, aby uzyskać efekt terapeutyczny lub profilaktyczny. Odpowiednio wykonany ucisk na punkty aktywne biologicznie wyzwala u pacjenta zjawisko De-Qi, które jest reakcją sensoryczną ustroju na bodziec. Zjawisko to może wywołać różne odczucia, takie jak:

• występujące w pierwszej fazie ucisku przyjemne rozluźnienie i ciepło, 
• przez drętwienie, swędzenie i mrowienie, 
• aż do przepływu prądu elektrycznego w końcowej fazie. 

Odczucia te są zależne od sposobu ucisku, lokalizacji punktu, indywidualnej wrażliwości pacjenta, a także rodzaju dysfunkcji. Zjawisko De-Qi może występować bezpośrednio w punkcie uciskanym, przenikając w głąb ciała, jak również promieniować na większe obszary ciała, sięgając nawet do miejsc odległych od uciskanego punktu. 

Im objawy De-Qi są intensywniejsze, tym lepsze są efekty masażu. Brak występowania objawów może być spowodowany niedokładnym zlokalizowaniem punktu albo niewłaściwym doborem siły bodźca.

Akupresura wpływa na przepływ energii życiowej do wszystkich narządów, gruczołów oraz układu nerwowego. Zazwyczaj stosuje się ją na stopach, dłoniach i twarzy. Metoda ta stanowi doskonałą formę profilaktyki prozdrowotnej, przywracając równowagę w organizmie, a przez odpowiednią stymulację daje możliwość łagodzenia lub eliminowania dolegliwości bólowych, poprawy krążenia oraz zmniejszenia napięcia nerwowego (w tym redukcję zmęczenia, niepokoju, lęku a także stresu – co potwierdzają wyniki badań naukowych). Zatem zabieg akupresury jest zabiegiem holistycznym wpływającym na psychiczną i somatyczną sferę człowieka. Akupresura:

• często stanowi uzupełnienie masaży, np. Kobido czy biostymulującego,
• może być stosowana przed wykonaniem zabiegu kosmetologicznego, 
• jest idealna podczas odpoczynku z maseczką, 
• może stanowić zwieńczenie zabiegu. 

Biorąc pod uwagę możliwość wykonywania jej na różnych częściach ciała (stopy, dłonie i twarz), warto ją wdrożyć jako czynnik redukujący stres w terapiach łuszczycy, AZS i trądziku. 

 

 

 

 

Technika uciskowa

Masaż wykonuje się palcami rąk lub odpowiednim przyrządem (specjalny pręcik). Dobór uzależniony jest od miejsca występowania punktów uciskowych. W masażu punktowym wyróżnia się pięć rodzajów ruchów: 

• punktowy: ucisk bez odrywania palca od punktu ucisku, bez wykonywania jakichkolwiek ruchów; palec lub pręcik ustawiony może być pod kątem 45-90 stopni,
• połączony z ruchem posuwisto-zwrotnym na boki, w przód i tył,
• punktowy zmienny lub stały połączony z okrężnym ruchem, 
• zgodnie z ruchem wskazówek zegara,
• połączony z ruchem spiralnym od zewnątrz w lewo do środka, 
• odwrotnie do ruchu wskazówek zegara,
• połączony z ruchem spiralnym, od środka w prawo na zewnątrz.

 

 

 

 

Tu i teraz

Wykorzystanie medytacji uważności (mindfulness) w gabinetach kosmetologicznych jest dość nowym zjawiskiem. To ćwiczenie zarówno umysłu, jak i ciała. Stosuje się je celem zwiększenia poczucia spokoju i relaksu fizycznego, poprawy równowagi psychicznej, wsparcia radzenia sobie z chorobami oraz poprawy ogólnego stanu zdrowia i dobrego samopoczucia. Praktyki umysłu i ciała skupiają się na interakcjach między mózgiem, umysłem, ciałem a zachowaniem. Znanych jest wiele możliwości praktykowania medytacji, które łączą cztery wspólne cechy: 

• wybranie ustronnego miejsca, w którym jest jak najmniej czynników rozpraszających,
• obranie konkretnej wygodnej pozycji (siedzenie, leżenie, chodzenie),
• skupienie uwagi medytującego na własnym oddechu oraz specjalnie wybranym obiekcie, słowie lub zestawie słów,
• otwartość, umożliwienie przychodzenia i odchodzenia myśli bez ich osądzania.

Medytacja techniką uważności to metoda otwartej obserwacji. Ten typ medytacji najprościej można określić jako bycie „tu i teraz”. Wiąże się z obserwacją obrazów, dźwięków i innych obiektów. Ćwiczenia medytacją tego typu zwiększają zdolność kontroli odczuwania bólu, poziomu stresu, a także stanów zapalnych. Medytacja techniką uważności składa się z kilku kluczowych elementów, które mają na celu stopniowo ukierunkować medytującego na świadomość związku i synergii między umysłem a ciałem. Do osiągnięcia tego stanu stosuje się metody obejmujące relaksację ciała, praktykę oddychania, obrazowanie mentalne oraz świadomość ciała i umysłu. 

Mindfulness bywa szeroko praktykowany w celu zmniejszenia stresu, a także promowania zdrowia i dobrego samopoczucia. Znalazł on zastosowanie w:

• łagodzeniu przewlekłego bólu, 
• leczeniu chorób psychicznych, takich jak lęk, depresja, nadużywanie substancji psychoaktywnych 
• i innych zaburzeń behawioralnych. 

Badania skutków medytacji przeprowadzanej techniką uważności potwierdziły w ostatnich latach, że wywiera ona korzystny wpływ na zdrowie psychiczne i fizyczne oraz doskonali równowagę emocjonalną. Co istotne, w odniesieniu do chorób dermatologicznych, medytacja jest także rekomendowana przez Brytyjskie Stowarzyszenie Dermatologów BAD (British Association of Dermatologists), które opracowało stronę internetową Skin Support. 

 

 

 

 

Mindfulness w praktyce

Są dwie możliwości stosowania medytacji uważności w kosmetologii: pierwsza to prowadzenie medytacji w gabinetach przez uprawnionych do tego kosmetologów, druga to podjęcie współpracy z odpowiednimi specjalistami zajmującymi się prowadzeniem terapii (certyfikowany nauczyciel MBSR, ang. Mindfulness – Based Stress Reduction). 

Medytację uważności można stosować jako uzupełnienie zabiegów kosmetologicznych (podobnie jak w przypadku akupresury): jako element wprowadzenia w relaksację przed zabiegiem, w jego trakcie (w czasie przeznaczonym na relaksację można stosować techniki oddechowe lub tzw. body scan) albo na zakończenie zabiegu. 

Żeby medytacja przynosiła korzyści zdrowotne, ważne jest jej systematyczne praktykowanie, nawet codziennie, a zabiegi kosmetologiczne z jej wykorzystaniem mogą stanowić doskonałe uzupełnienie. Kosmetolog wykorzystujący medytację uważności pełni funkcję edukatora, który nie tylko stosuje medytację w swoim gabinecie, lecz także zaleca jej praktykowanie na co dzień. Osoby chore na dermatozy, których objawy zaostrza stres, zwykle nie wiedzą o wzajemnej zależności przewlekłych schorzeń skóry i emocji oraz o możliwościach wsparcia terapii poprzez redukcję stresu.

 

 

 

Książka Marty Kolankowskiej-Trzcińskiej Kosmetologia i psychokosmetologia. Wybrane zagadnienia to cenna i potrzebna pozycja popularnonaukowa ukierunkowująca czytelnika na bio-psycho-społeczne podejście w kosmetologii.

 

Autorka porusza w niej między innymi tematykę: anatomii i fizjologii skóry, założeń kosmetologii holistycznej, psychosomatyki i psychodermatologii, trychologii, psychologii oraz nowej dyscypliny - psychokosmetologii. Psychokosmetologia jest dyscypliną z pogranicza kosmetologii i psychologii, w której zauważa się konieczność postrzegania pacjentów gabinetów kosmetologicznych w sposób holistyczny, uwzględniając wzajemny wpływ psyche i soma. W publikacji zostały opisane schorzenia dermatologiczne takie jak trądzik pospolity, atopowe zapalenie skóry, łuszczyca i trądzik różowaty uwzględniając ich diagnostykę różnicową. Istotnym, bardzo wartościowym potwierdzającym interdyscyplinarny wymiar publikacji jest udział w specjalistów innych dziedzin, psychologa-Bartłomieja Tarkowskiego, trychologa – Weroniki Słupek oraz badacza medytacji Stanisława Radonia. Monografia skierowana jest do szerokiego grona odbiorców zarówno studentów jak i praktykujących specjalistów z zakresu kosmetologii, dermatologii, trychologii, psychologii a także innych terapeutów pracujących zgodnie z bio-psycho-społecznym modelem opieki nad organizmem człowieka.

 

Książka została zrecenzowana przez dr n. med. Aleksandrę Słodką, dr n. o zdr. Ewę Szmaj-Kupny oraz dr n. med. Martę Klimczyk-Caryk

 

Premiera książki wrzesień 2022 r.