Gdy swędzi skóra

O świądzie przewlekłym mówimy, gdy trwa powyżej sześciu tygodni. Niezależnie od przyczyny jest nieprzyjemnym uczuciem, które negatywnie wpływa na psychologiczne i fizyczne aspekty życia. Silny oraz długo utrzymujący się może uczynić z życia piekło.

Patofizjologia świądu skóry jest trudna i wciąż nie do końca zbadana. Uważa się, że jego przyczyna jest niezwykle skomplikowana.
W ludzkim naskórku oraz w skórze właściwej możemy odnaleźć wolne zakończenia bezmielinowych polimodalnych włókien C. Przewodzą one zarówno bodźce bólowe, jak i świądowe. Mogą być pobudzane przez mechaniczną, termiczną, elektryczną oraz chemiczną stymulację – i bezpośrednio, i przez uwolnione mediatory, do których należą:

• prostaglandyny, 
• aminy (histamina, serotonina), 
• neuropeptydy (wazoaktywny peptyd jelitowy,  substancja P, neurotensyna, hormon melanotropowy), 
• interleukiny, 
• bradykinina, 
• opioidy (enkefaliny, endorfiny), 
• kanabinoidy, 
• acetylocholina, 
• proteazy (papaina, tryptaza, kalikreina), 
• czynniki wzrostu oraz wiele innych. 

Znaczna ich liczba działa pośrednio poprzez uwalnianie histaminy, pozostałe mogą bezpośrednio wiązać się ze specyficznymi dla siebie receptorami na wolnych zakończeniach nerwowych. 

Włókna aferentne (dośrodkowe, czyli włókno nerwowe przewodzące impulsy nerwowe od receptorów do ośrodkowego układu nerwowego) dla świądu biegną przez zwój korzenia grzbietowego nerwu rdzeniowego, pobudzają neuron drugi w rogu grzbietowym rdzenia kręgowego, a następnie przechodzą przez boczną drogę rdzeniowo-wzgórzową do przeciwległego obszaru czuciowo-ruchowego kory mózgowej. 

Powikłania

Drapanie może spowodować zniszczenie powierzchownych nocyreceptorów. Wywołany zaś przez zbyt intensywne pocieranie skóry ból może zastąpić uczucie świądu. Niestety, wtórne zapalenie wywołane drapaniem też działa świądogennie, powodując błędne koło. 
Przewlekłe drapanie to drażnienie skóry, które prowadzi do jej uszkodzenia i zapalenia. Charakterystycznym objawem jest występowanie tzw. przeczosów – zmian charakteryzujących się otarciami naskórka. Mogą one krwawić, a następnie pokrywają się strupem. W ich obrębie dochodzi do wtórnego zliszajcowacenia (nadkażenia bakteryjnego) lub powstania trwałych zmian:

• przebarwień – hiperpigmentacji, 
• odbarwień, 
• tworzenia się blizn, 
• lichenifikacji. 

Długo trwający świąd skóry daje też objaw „lakierowanych paznokci”, bo przewlekłe drapanie prowadzi do wypolerowania płytki, a to często spotykany objaw atopowego zapalenia skóry. 

Przyczyny

Możemy je podzielić na dwie główne grupy: dermatozy oraz zaburzenia ogólnoustrojowe. Do najczęstszych chorób dermatologicznych, które mogą współistnieć ze świądem, należą te o podłożu zapalnym lub zakaźnym. Są to między innymi: atopowe zapalenie skóry, pokrzywka, mastocytoza, alergiczne i kontaktowe zapalenie skóry z podrażnienia, liszaj płaski i twardzinowy, łupież różowy Giberta, łojotokowe zapalenie skóry, łuszczyca, ziarniniak grzybiasty, choroby Dariera i Duringa, tzw. rybia łuska, toczeń rumieniowaty, pemfigoid pęcherzowy, infekcje bakteryjne, grzybicze i wirusowe, zapalenie mieszków włosowych, wszawica, świerzb oraz niebagatelne – ugryzienie przez stawonoga.